De boer die sterft

© sagita

Toen wilde hij-zelf iets zeggen. Wat zou hij zeggen, dat...? Hij wachtte nóg een beetje. Maar toen begon hij  olijk te glimlachen. Hij wist nu wat hij zeggen moest. Hij wist; o, hij wist...
En hij deed zijn mond open, zijn zwarte mond. Maar hij zei niets.
Want hij was dood.

Zo eindigt het verhaal van Karel van de Woestijne (1878 – 1929) over Nand een oud boerke dat allenig ligt te sterven op de vout-kamer in de zure lucht. En terwijl hij daar ligt en moppert over dat hij nooit zijn wél heeft gehad verschijnen er aan zijn bed vijf , hem bekende, vrouwen.  Ieder van hen symboliseert een zintuig en voeren hem door gebeurtenissen in zijn leven. Zo nemen zijn ogen hem weer mee naar het land. Laten hem zien hoe dat  erbij lag als hij op zondag uit de kerk kwam en niet hoefde te werken. Zijn oren  de geluiden op een boerderij. Het wachten op het kraaien van de haan. Een koe die trappelt in het stro. Het tikken van de breipennen van zijn dochter en het geklots van water in de wasteil van zijn vrouw. Vuile Zulma van aan de boskant is zijn neus. Bedwelmt hem weer in de geur van het zoete zweet van Wanne, zijn latere vrouw. Boldina van de pastor symboliseert zijn smaak en tot slot verschijnt de tastzin – het voelen – in de vorm van zijn moeder. Ze stopt hem in laat hem weer warmte voelen, de hitte van koortsige kinderen, de kilte  der dingen en hoe het voelde toen hij met zijn duim en wijsvinger de ogen van zijn overleden vrouw sloot. En dan helemaal op het einde komt toch ook Wanne zijn vrouw die zich klaarmaakt om bij hem in bed te gaan liggen, maar dan blijkt het niet Wanne maar Nands ontwakende ziel te zijn.

Een van de mooiste verhalen uit de Nederlandstalige literatuur. Knap geschreven ook. Ik las  'De boer die sterft' van Karel van de Woestijne ergens in de jaren zeventig tijdens mijn middelbare schoolopleiding en vond het verhaal  jaren later terug  in het boek 'De bestendige aanwezigheid' tijdens een speurtocht langs tweedehands boekwinkeltjes.

Een paar dagen geleden is er weer een oude boer gestorven. Een oude buurman uit mijn kinderjaren en later nadat hij met vrouw en kinderen naar Noord-Limburg was vertrokken, een verre vriend. 92 jaar is hij geworden. Een blijmoedig mens. Altijd voor dag en dauw de deur uit. Koeien melken  met op zijn nuchtere maag een losgeklopt ei met een flinke scheut brandewijn. Uiteindelijk heeft hij toch nog longkanker gekregen, maar hij klaagde niet. Alleen dankbaar dat hij bijna geen pijn hoefde te lijden. Vermoeid dat wel. Zijn krachten gesloopt en te midden van vrouw en kinderen gaf hij tenslotte de geest.

Zijn dood herinnerde mij aan het verhaal van, van de Woestijne. Ik heb het uit mijn  boekenkast opgediept en opnieuw gelezen. Mij weer verwonderd over de schoonheid zowel van het verhaal als van een boeren leven. 

© sagita